De wetgever bereidt een wijziging voor van de onderwijswetgeving ten aanzien van onderwijshuisvesting. Het wetsvoorstel is gericht op het beter ondersteunen van gemeenten en schoolbesturen bij hun taken op het gebied van onderwijshuisvesting. Het doel van het voorstel is de kwaliteit van het schoolgebouwenbestand te verbeteren. De wetswijziging kan zorgen voor een betere samenwerking tussen gemeenten en schoolbesturen, meer duurzame gebouwen, proactief onderhoud en een gezond binnenklimaat voor leerlingen en personeel. De planning is dat de wetswijziging per 1 januari 2026 ingaat. Collega Marieke Stevering-Rutten vertelt vanuit haar rol als adviseur onderwijshuisvesting wat het wetsvoorstel inhoudt, welke voordelen en uitdagingen er zijn én geeft haar perspectief op of het wetsvoorstel gemeenten en schoolbesturen gaat helpen.
Het wetsvoorstel
Onderwijshuisvesting is een gedeelde verantwoordelijkheid van gemeenten en schoolbesturen. Gemeenten zorgen voor het realiseren van gebouwen met voldoende capaciteit en de schoolbesturen zorgen voor het beheren en exploiteren van deze gebouwen. Deze gescheiden verantwoordelijkheid is aanleiding voor de wetswijziging.
De vier belangrijkste onderdelen uit de wetswijziging zijn:
- Gemeenten worden verplicht een integraal huisvestingsplan (IHP) op te stellen. Dit plan geeft een overzicht van de huidige en toekomstige huisvestingsbehoefte in het onderwijs binnen de gemeente.
- Schoolbesturen worden verplicht een meerjarenonderhoudsplan (MJOP) op te stellen. Dit plan beschrijft de onderhoudsplannen voor de schoolgebouwen van het schoolbestuur voor de komende jaren.
- Het investeringsverbod voor schoolbesturen verdwijnt. Dit betekent dat er meer mogelijkheden komen om te investeren in nieuwe schoolgebouwen of de renovatie van bestaande gebouwen. Dit is wel aan voorwaarden verbonden.
- Renovatie wordt een voorziening in de huisvesting, waar gemeenten verantwoordelijk voor zijn.
Voordelen
Door het verplichte IHP en MJOP krijgen zowel gemeenten als schoolbesturen een beter overzicht van de huidige en de toekomstige behoeften aan onderwijshuisvesting.
Het MJOP zorgt er voor dat onderhoud aan de schoolgebouwen meer proactief gepland wordt, waardoor grote en kostbare reparaties op de lange termijn voorkomen kunnen worden. De nadruk op renovatie en duurzame bouw kan leiden tot energie-efficiëntere schoolgebouwen, wat op lange termijn kosten bespaart. Daarnaast biedt het opheffen van de investeringsverbod in het primair onderwijs schoolbesturen, onder voorwaarden, mogelijkheden om te investeren in de kwaliteit van de schoolgebouwen. Tenslotte stimuleert een IHP de samenwerking tussen gemeenten en schoolbesturen, hierdoor kunnen gezamenlijk betere oplossingen bedacht worden.
Uitdagingen
Uiteraard zijn er uitdagingen bij het wetsvoorstel. Zo kan het opstellen en bijhouden van het IHP en MJOP voor zowel gemeenten als schoolbesturen een extra administratieve last betekenen. Marieke kent de (zorgplicht voor) onderwijshuisvesting als een complex vraagstuk, waar vaak maatwerkoplossingen nodig zijn. Het kan lastig zijn om een wettelijk kader te creëren dat voor alle situaties geschikt is. De verwachting is dat de komende jaren onvoldoende financiële middelen beschikbaar zijn om voor de benodigde renovatie en nieuwbouw van schoolgebouwen.
Gaat deze wet gemeenten en schoolbesturen helpen?
De meeste gemeenten in Nederland stellen samen met de schoolbesturen al jaren een IHP op. Ze geven met een IHP op een meer planmatige wijze invulling aan de zorgplicht voor onderwijshuisvesting. In een IHP worden naast afspraken over nieuwbouw van scholen vaak afspraken gemaakt over renovatie, waarbij de gemeente voor zichzelf al een rol ziet. Daarnaast geven steeds meer schoolbesturen op een professionele manier invulling aan hun zorgplicht voor het beheer en onderhoud van schoolgebouwen. Ze stellen een (duurzaam) MJOP op en geven hier uitvoering aan.
In de meeste gevallen leidt het proces tot een gedragen IHP met een duidelijke uitvoeringsplan. Uiteraard zit er een grijs gebied tussen de verantwoordelijkheid van schoolbesturen en gemeenten. In het grijze gebied kan het schuren en worden er gesprekken gevoerd.
Marieke geeft aan dat gemeenten en schoolbesturen die niet op deze wijze samenwerken met de nieuwe wet verplicht gaan worden om hier vorm en invulling aan te geven. “Of de wetswijziging gemeenten en schoolbesturen voldoende helpt om te komen tot een planmatige aanpak van onderwijshuisvesting? Dat is de vraag. Dit hangt af van de concrete uitwerking in de praktijk. Het is belangrijk dat er voldoende ondersteuning wordt geboden bij het opstellen en uitvoeren van de plannen, en dat er voldoende financiële middelen beschikbaar komen.”
Meer informatie
Wilt u meer informatie over het opstellen van een IHP waarbij gemeente en schoolbesturen samen werken aan een toekomstbestendig en gedragen plan? Neem contact op met Marieke of één van onze andere adviseurs.
